Bağımlılığı Değil, Yaşamayı Seç ki Sigara Kalbini Kırmasın, Seni Nefessiz Bırakmasın!
|
|
Üç kişiden oluşan ailemizin babası, Uğur Sütemen, “Çok gençtim, bilemezdim 40 yıl önce sigaraya başlarken bir gün çok şey kaybedeceğimi.” diyor ve bir an için susarak uzaklara bakmaya başlıyor. Birkaç saniye sonra yüzüme dikkatli bir şekilde bakarak sözlerine devam ediyor: “Hastanede gözlerimi açtığımda kesinlikle hiçbir şey hatırlamıyordum. Çevremde yalnızca beni ürküten makinalar vardı. Soğuk odanın içindeki ağır ilaç kokuları ve koridordan gelen hasta sesleri ile ne olup bittiğini anlamaya çalışırken, yanıma gelen doktorun ses tonu ve endişeli yüz ifadesinden anladım bir şeylerin ters gittiğini. Doktorlardan gelen tek açıklama ise sigara yüzünden artık koroner kalp hastalığına sahip olduğum ve bir süre yoğun bakım ünitesinde kalacağımdı.” Ben ise tüm bu yaşadıklarımızdan sonra sigaradan nefret ettim ve babam için hayatım boyunca bu zehirden uzak duracağıma yemin ettim.
Doğruymuş, başa gelmeyince bilinmezmiş. Bildikçe ve öğrendikçe farkındalık oluşturmanın önemini anladım. Bu nedenle de bugünlerde en çok dikkat çeken konulardan biri olan tütünsüz kampüslere odaklandım. Birçok üniversite öğrencisi proje, ödev, sunum, vize ve final telaşının ortasında ‘stres atmanın’ tek yolu olarak sigarayı görüyor. Başkent, Bilkent ve Hacettepe Üniversiteleri de dünyadaki en önemli hastalık ve ölüm nedenleri arasında yer alan tütün kullanımını önlemek adına ortak bir inisiyatif oluşturdu. Kampüsleri kullanan bütün öğrenci, akademik, idari personel ve topluma karşı duyulan sorumlulukları bu inisiyatifin temeli olarak gösteren Prof. Dr. Abdullah Atalar, Prof. Dr. A. Haluk Özen ve Prof. Dr. Ali Haberal, Nisan 2019’da yayımlanan uygulama rehberinin altına imzalarını attı.
Doğruymuş, başa gelmeyince bilinmezmiş. Bildikçe ve öğrendikçe farkındalık oluşturmanın önemini anladım. Bu nedenle de bugünlerde en çok dikkat çeken konulardan biri olan tütünsüz kampüslere odaklandım. Birçok üniversite öğrencisi proje, ödev, sunum, vize ve final telaşının ortasında ‘stres atmanın’ tek yolu olarak sigarayı görüyor. Başkent, Bilkent ve Hacettepe Üniversiteleri de dünyadaki en önemli hastalık ve ölüm nedenleri arasında yer alan tütün kullanımını önlemek adına ortak bir inisiyatif oluşturdu. Kampüsleri kullanan bütün öğrenci, akademik, idari personel ve topluma karşı duyulan sorumlulukları bu inisiyatifin temeli olarak gösteren Prof. Dr. Abdullah Atalar, Prof. Dr. A. Haluk Özen ve Prof. Dr. Ali Haberal, Nisan 2019’da yayımlanan uygulama rehberinin altına imzalarını attı.
Belki de sigara içme özgürlüğünün ilerde tamamen kısıtlanacak olması tepkileri de beraberinde getirecek. Ancak bu uygulama ve yasakların önemi çok fazla. Özellikle ergenlik dönemi ve/veya gençlik dönemi herhangi bir tütün ürünü kullanımı ve bağımlılığı açısından en riskli dönemler olarak görülüyor. Bilkent Üniversitesi Sigara Bırakma Polikliniği doktorlarından Selcan Başak Soyluoğlu, üniversiteye kadar hiç sigara içmemiş olan kişilerde, üniversiteye geldiklerinde sigara tüketimi konusunda arkadaş faktörünün önem kazandığını belirtiyor. Yapılan analizlere göre, “kişilerin arkadaşları al hadi bir tane diyor ve arkadaş ısrarı ile kırk yılda bir içilmeye başlanan sigaralar bağımlılık oluşturuyor.” Bu nedenle; bireylerin tütün kullanım sıklığını rasyonel bir yaklaşımla azaltmak için, bu ‘özel’ yaşlarda tütün kullanımına başlamanın önlenmesi kritik.
|
|
Bu gerçekler ışığında, kullanımı artık özellikle gençlerde sıklıkla görülmeye başlayan sigaranın kısıtlanması için üniversiteler farklı uygulamaları hayata geçirmeye başladı. Başkent Üniversitesi, ‘Bağım-sız Kampüs’ projesi kapsamında Bağlıca Kampüsünde belirlenen açık alanlarda tütün mamulleri kullanımını yasakladı ve ‘Havan Kime?’ sloganını oluşturdu. Buna ek olarak bütün fakültelerin derslerine eğitim öğretim yılı başında kullanılmak üzere 5 dakikalık ‘tütün kontrolü ve sağlıklı yaşam’ içerikleri ve görselleri hazırladı. Bilkent Üniversitesi Senatosu ise sarı çizgilere ek olarak kampüsteki tüm açık ve kapalı alanlarda sigara ve diğer tütün ürünleri ile elektronik sigaraların kullanımını 1 Eylül 2022 tarihinde başlamak üzere tamamen yasaklama kararı aldı. Hacettepe Üniversitesi’nde de tütün kontrolünün bilimsel boyutu her zaman öncelikli çalışma alanları içerisinde gösterilirken, kampüsteki tütün kontrolü çalışmalarının uzun yıllar öncesine dayandığı biliniyor ve kırmızı çizgiler tüm kampüsü çevreliyor.
Gençlerin tütün kullanımının önlenmesine dair Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS) de önemli vurgular yapıyor. Türkiye’de ise Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planında gençlerin tütün kullanımını önlemek için çalışmaların önemi belirtiliyor.
“Sigara içilmesi ile koroner kalp hastalığı arasında güçlü bir ilişki var”
Babam, Uğur Sütemen, için mevcut olan tüm tedavi yöntemlerini kullanan Memorial Ankara Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Hakan Aksoy, sigara içen kişilerde damar yapısında bozulmaların ve zaman içinde de damar sertliğinin (ateroskleroz) gözlemlendiğini belirtti. “Damarlarda oluşan daralma ve tıkanma, kalbin beslenmesini yetersiz hale getirir.” diyen Dr. Aksoy; damar yüzeyinin bozulmasında, damar duvarında hücre ve diğer maddelerin birikmesinde sigaranın önemli bir etkiye sahip olduğunu vurguladı.
Sigara ile koroner kalp hastalığı ilişkisi sigara içilen ortamda bulunan ve sigara dumanından pasif olarak etkilenen kişilerde de görülmekte. Dr. Soyluoğlu, “sigaranın iki farklı dumanı var: bir tanesi içen kişinin içine çektiği bir de yan duman dediğimiz şey. Yani, yanarken sigara kağıdından ve tütünün kendisinden ortaya çıkan toksik maddeler var. Bu maddelerin içinde de bir dünya kadar kanserojen madde var ve bunlar sigara dumanından bile daha zararlı.” diye açıklamalarda bulundu.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalında görevli Prof. Dr. Nazmi Bilir, dünyanın değişik ülkelerinde eş zamanlı olarak yapılan çalışmalardan elde edilen verilere göre, sigara içenlerin kalp krizi geçirme riskinin daha fazla olduğunu ve içilen sigara sayısının artması durumunda kalp krizi riskinin de arttığını kitabında belirtmiştir. “Bu çalışma sonuçlarına göre sigara içmemiş olanların riski 1 olarak kabul edildiğinde;
• sigara içmiş ve terk etmiş olanların riski 1.3
• günde 15 taneden az sigara içenlerin riski 2.0
• günde 15-24 tane sigara içenlerin riski 3.1
• günde 25 ve daha çok sayıda sigara içenlerin riski 4.9 kat artmış olarak bulunmuştur.”
“Geç kalmadan sigarayı bırakmak ve sigaranın zararlarından korunmak mümkün!”
Dr. Soyluoğlu, “Bir tane bile sigara içmeyin. İçenler de sigaranın bir bağımlılık olduğunu bilsin çünkü sigara bir alışkanlık değil. Kişi, günde bir tane bile sigara içiyorsa bağımlıdır ve bu bağımlılıktan kişilerin her zaman kurtulma şansı var ama kişinin niyetli olması lazım. Kişi istemezse olmaz.” diyor. Sigara bırakma mücadelesinde davranış danışmanlığı ve ilaç tedavisi ise büyük rol oynuyor. Ülkemizde pek çok hastanede Sigara Bırakma Poliklinikleri; üniversitelerin sağlık merkezlerine ek olarak özel sağlık kurumlarının da sigarayı bırakmaya yönelik ilaç ve psikolojik tedavi hizmeti bulunmakta.
Sağlığına kavuşmak için mücadelesine devam eden babam, Uğur Sütemen, iç çekerek başını eğip titreyen sol eline, parmaklarına bakıyor ve “Çok pişmanım ailemi ve sağlığımı sigaraya değiştiğim için. Önce kalp krizi geçirdim sonra akciğerlerim su topladı. Anjiyo ve stent işlemlerinden sonra iyileşiyorum derken hastaneden çıktıktan iki gün sonra önce akciğerlerime ardından da beynime pıhtı attı. Beyin felci geçirmiştim. Kalp krizi geçirmeden tam bir ay önce bırakmıştım oysaki sigarayı ama ben sigaradan önce hayatımı söndürmüşüm. Şanslıyım, kızım ve eşim için hayata sımsıkı tutundum. Bir mucize oldu ve ben iyileşmeye başladım. Bu işin sonu ne olacak bilmiyorum ama çevremdeki herkese sigara içmeyin diye yalvarıyorum. Kendiniz için olmasa bile aileniz için bırakın bu zehri.” diyor. Bir yandan kanser, kalp krizi, kalp hastalığı, inme (felç), katarakt ve başka hastalıklara yakalanma olasılığını azaltmak; diğer yandan ise daha sağlıklı görünmek, hissetmek ve olmak için sigaradan uzak durmanın şart olduğunu herkes bilmeli. Biz öğrenmek için çok geç kaldık ama siz kalmayın!
HABER KAYNAKLARI:
Bilkent Üniversitesi Sigara Bırakma Polikliniği, Dr. S. Başak Soyluoğlu ile yapılan röportaj.
Memorial Ankara Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Hakan Aksoy ile yapılan görüşme.
http://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/tutunsuz-kampus-icin-imzalar-atildi-13164558
https://comd331.weebly.com/2018-bahar-midterm/bilkent-yeni-kurallar-ve-calsmalarla-sigaray-brakyor
https://w3.bilkent.edu.tr/www/25-nisan-2018-tarihli-263-toplanti-kararlari/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/bilkent-universitesi-dumansiz-kampus-politikasi/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/dumansiz-kampus-uygulamalari/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/ge-100-universite-hayatina-giris-dersi/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/saglik-merkezi/sigara-birakma-poliklinigi/sigara-ve-sagligimiz/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/sigara-icilebilir-alanlar/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/tutunsuz-universite-icin-adim-adim/
https://www.birgun.net/haber/bilkent-universitesi-tum-kampuslerde-sigara-icmeyi-yasakliyor-214926
https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/sigara-ve-tutun-bagimliligi
Prof. Dr. Nazmi Bilir. (2008). Sigara ve Kalp-Damar Hastalıkları. https://havanikoru.saglik.gov.tr/dosya/dokumanlar/sagligimiza_etkileri/Sigara_ve_Kalp-Damar_Hastaliklari.pdf
Gençlerin tütün kullanımının önlenmesine dair Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS) de önemli vurgular yapıyor. Türkiye’de ise Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planında gençlerin tütün kullanımını önlemek için çalışmaların önemi belirtiliyor.
“Sigara içilmesi ile koroner kalp hastalığı arasında güçlü bir ilişki var”
Babam, Uğur Sütemen, için mevcut olan tüm tedavi yöntemlerini kullanan Memorial Ankara Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Hakan Aksoy, sigara içen kişilerde damar yapısında bozulmaların ve zaman içinde de damar sertliğinin (ateroskleroz) gözlemlendiğini belirtti. “Damarlarda oluşan daralma ve tıkanma, kalbin beslenmesini yetersiz hale getirir.” diyen Dr. Aksoy; damar yüzeyinin bozulmasında, damar duvarında hücre ve diğer maddelerin birikmesinde sigaranın önemli bir etkiye sahip olduğunu vurguladı.
Sigara ile koroner kalp hastalığı ilişkisi sigara içilen ortamda bulunan ve sigara dumanından pasif olarak etkilenen kişilerde de görülmekte. Dr. Soyluoğlu, “sigaranın iki farklı dumanı var: bir tanesi içen kişinin içine çektiği bir de yan duman dediğimiz şey. Yani, yanarken sigara kağıdından ve tütünün kendisinden ortaya çıkan toksik maddeler var. Bu maddelerin içinde de bir dünya kadar kanserojen madde var ve bunlar sigara dumanından bile daha zararlı.” diye açıklamalarda bulundu.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalında görevli Prof. Dr. Nazmi Bilir, dünyanın değişik ülkelerinde eş zamanlı olarak yapılan çalışmalardan elde edilen verilere göre, sigara içenlerin kalp krizi geçirme riskinin daha fazla olduğunu ve içilen sigara sayısının artması durumunda kalp krizi riskinin de arttığını kitabında belirtmiştir. “Bu çalışma sonuçlarına göre sigara içmemiş olanların riski 1 olarak kabul edildiğinde;
• sigara içmiş ve terk etmiş olanların riski 1.3
• günde 15 taneden az sigara içenlerin riski 2.0
• günde 15-24 tane sigara içenlerin riski 3.1
• günde 25 ve daha çok sayıda sigara içenlerin riski 4.9 kat artmış olarak bulunmuştur.”
“Geç kalmadan sigarayı bırakmak ve sigaranın zararlarından korunmak mümkün!”
Dr. Soyluoğlu, “Bir tane bile sigara içmeyin. İçenler de sigaranın bir bağımlılık olduğunu bilsin çünkü sigara bir alışkanlık değil. Kişi, günde bir tane bile sigara içiyorsa bağımlıdır ve bu bağımlılıktan kişilerin her zaman kurtulma şansı var ama kişinin niyetli olması lazım. Kişi istemezse olmaz.” diyor. Sigara bırakma mücadelesinde davranış danışmanlığı ve ilaç tedavisi ise büyük rol oynuyor. Ülkemizde pek çok hastanede Sigara Bırakma Poliklinikleri; üniversitelerin sağlık merkezlerine ek olarak özel sağlık kurumlarının da sigarayı bırakmaya yönelik ilaç ve psikolojik tedavi hizmeti bulunmakta.
Sağlığına kavuşmak için mücadelesine devam eden babam, Uğur Sütemen, iç çekerek başını eğip titreyen sol eline, parmaklarına bakıyor ve “Çok pişmanım ailemi ve sağlığımı sigaraya değiştiğim için. Önce kalp krizi geçirdim sonra akciğerlerim su topladı. Anjiyo ve stent işlemlerinden sonra iyileşiyorum derken hastaneden çıktıktan iki gün sonra önce akciğerlerime ardından da beynime pıhtı attı. Beyin felci geçirmiştim. Kalp krizi geçirmeden tam bir ay önce bırakmıştım oysaki sigarayı ama ben sigaradan önce hayatımı söndürmüşüm. Şanslıyım, kızım ve eşim için hayata sımsıkı tutundum. Bir mucize oldu ve ben iyileşmeye başladım. Bu işin sonu ne olacak bilmiyorum ama çevremdeki herkese sigara içmeyin diye yalvarıyorum. Kendiniz için olmasa bile aileniz için bırakın bu zehri.” diyor. Bir yandan kanser, kalp krizi, kalp hastalığı, inme (felç), katarakt ve başka hastalıklara yakalanma olasılığını azaltmak; diğer yandan ise daha sağlıklı görünmek, hissetmek ve olmak için sigaradan uzak durmanın şart olduğunu herkes bilmeli. Biz öğrenmek için çok geç kaldık ama siz kalmayın!
HABER KAYNAKLARI:
- Sözlü Kaynaklar:
Bilkent Üniversitesi Sigara Bırakma Polikliniği, Dr. S. Başak Soyluoğlu ile yapılan röportaj.
Memorial Ankara Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Hakan Aksoy ile yapılan görüşme.
- Yazılı Kaynaklar:
http://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/tutunsuz-kampus-icin-imzalar-atildi-13164558
https://comd331.weebly.com/2018-bahar-midterm/bilkent-yeni-kurallar-ve-calsmalarla-sigaray-brakyor
https://w3.bilkent.edu.tr/www/25-nisan-2018-tarihli-263-toplanti-kararlari/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/bilkent-universitesi-dumansiz-kampus-politikasi/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/dumansiz-kampus-uygulamalari/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/ge-100-universite-hayatina-giris-dersi/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/saglik-merkezi/sigara-birakma-poliklinigi/sigara-ve-sagligimiz/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/sigara-icilebilir-alanlar/
https://w3.bilkent.edu.tr/www/tutunsuz-universite-icin-adim-adim/
https://www.birgun.net/haber/bilkent-universitesi-tum-kampuslerde-sigara-icmeyi-yasakliyor-214926
https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/sigara-ve-tutun-bagimliligi
Prof. Dr. Nazmi Bilir. (2008). Sigara ve Kalp-Damar Hastalıkları. https://havanikoru.saglik.gov.tr/dosya/dokumanlar/sagligimiza_etkileri/Sigara_ve_Kalp-Damar_Hastaliklari.pdf
